Tuesday, July 21, 2020

Морь хийгээд морин аяллын тухай

Зиааг болоог бичиж эхлэсний арван хэдэн жилийн ойн мэндийг өөрөө өөртөө өөд өөд нь өргөн дэвшүүлээд бичлэгээн эхлэнэ. Энэ удаа дандаа бүтэлгүй зүйл ярьдаг гоё гоё нь бүтэлтэй зүйл сийрүүлнэ. Миний бүтэлгүйг харж кайф авдаг нөхдүүдэд энэ удаа сорри.
Гоё гоё нь Хан хэнтийн нуруугаар /уулыг тэгж нэрлэдгийг ирсэн хойноо мэдсэн бөлгөө/ 4 хоног мориор аялаад ирэв.
Ганц күүл зургаа хийчий
Уг нь гоё гоё нь юм юмандаа маруухан учир өөрийгөө 'муу' хүн ангилалд багтаадаг боловч энэ удаа явснаа ярих учир сайн хүн болно. Энэ сайн хүний болоог бичих сэрлийг энэ сайхан хүүхний зивүүн бичвэр хөдөлгөсөн байдын. 
Нүүрэндээ галтай нүдэндээ цогтой урт сайхан хөлтэй уу... байз хадуурахгүй шүү... энэ хүүхний бичсэн зивүүн бичвэр бий ийшээ ороод уншаарай. Яаж тайгад 17 хоног хоёрхон эмэгтэй аяласан тухай тэмдэглэл бий, шууд рэвэнант санаанд орно. Аа тийн намайг дагуулж явсан миний морины багш, аялалын хөтөч, ажлын хамтрагч Бадамаадаа гялайлаа. Ах нь гоё юм авч өгнө өө гээд биччихье. <- энэ бол ийстэр эг миний болоогийг бүтэн уншдаг үгүйг нь шалгаж байгаам. 
Манай багшийн хүнд юм заах философи бол ердөө энгийн: "Хавцал дээрээс шидэгдэхдээ унахаасаа өмнө нисч сур үгүй бол үх"
Энэ ч филолсофиороо надад морь унахыг зааж цөхөөд байсан юмгүй намайг суулгаал дагуулаад давхисан. Зогссон хойноо "Заа ингээд морь унаад сурчлаа" гэж авсан. Сүүлд нь дөрөөгөө хийж амжаагүй байхад дахиж авч давхиад онц дүнтэйгээр миний морь унах туториал дууссан байдгийм.

Зиа оршил явж дууссан учраас шууд өрнөнө. Өрнөл гэхдээ хөөрхөн урт шүү.
Эхний өдрөө бид хоёр ажил дээрээсээ шууд гэр орноороо ч оролгүй Төв аймгийн Батсүмбэрлүү харайлгав. Зам бол дажгүй хугацаагаар бол 3 дахь өдрийн 17 цагийн үед хорооллоос сансар орох дайны хугацаанд хүрнэ. Хилмээтрээр бол заза худ хэлээд юүгхүү ямартай ч 2 цаг орчим яваад орно. Очингуутаа Шагай гэж энэ ахтай танилцаад ахаас сайхан хурдан удмын царайлаг хэдэн адуу авч ачаалаад тайгаруу гараад шидсэн дээ. Гол нь морин дээр сууж ч үзээгүй, мордох тухай бодож ч яваагүй, бүр хүн намайг өргөж аваад дээр нь тавиж ч үзээгүй Гоё Гоё нь бол морио хараад жаахан айж л байлаа. 
Энэ хүнийг Мөнгөншагай гэнэ, хүмүүс бол Шагай гэнэ би бол Шагай Ах гэнэ.
Аялалдаа гарах гээд морьдоо хүлээж ахуй дор морин дээр мордож үзээгүй миний бодолд яажшуухан дээр нь авираад гарчихъя даа байз гэх зэргийг бодлууд эргэлдэж ахуй дор хаха
Цэв цэвэрхэн нар гялбаж морь үргэмээр (цагаан зүйлээс их л үргэдэг амьтан бололтой миний ойлголтоор so far…) богцтойгоо зогсож байгаа нь. Морин дээр анх мордож үзснээс 30 минут орчмын дараа. Морин дээрээсээ нэгэнт буусан бол дахиж мордохоос айгаад байсан учир явган авхуулсан хаха. Энэ өдөр морин дээрээ авхуулсан зургаа хийж шившиг болохгүй ээ.
Аянчны тэмдэглэл: Моринд зориулж хийсэн back pack-ийг богц гэнэ. Богцонд боов чихэрээс гадна майхан сав гээд бүх зүйлээ хийнэ гол нь өөрөө морин дээр үүргэвчтэй явахаас зайлсхийх хэрэгтэйн билээ.

Эхний өдрөө оройтож хөдөлсөн учраас хэсэгхэн яваад нэг уулын бэлд буудаллав оройн 12 цагийн орчим буудаллаж майхангаа зоож морио чөдөрлөөд унтахаар хэвтсэн боловч шөнө манай хэдийг маань нэг хар азарга хөөж тууснаар чөдрөөн таслаад маниусын майхнаа барьсан уулын энгэр өөд ухаан мадаггүй зугтаж орхив. Би ч яахав ардаас нь морилуугаа шууд эргэж хараад ш**гаад унагаалдаа наад нэг юмаа гэж хашхирсаар хоцров. Харин ШагайХ ардаас нь элдэж хөөсөөр морьдоо тогтоож чадсан бөгөөд би ч бас өөрийн морийг нэг их зоволгүй бариад авав. Дараа нь өнөөх хар азаргыг хөөж явуулснаар эхний шөнийн нойрыг авахаар хэвтсэн дээ. 
Шөнө 1: Морьтой аялаж байгаа тохиолдолд морио уяж /аргамжиж/ хонох нэг вариант байна чөдөрлөж хонох нөгөө вариант байна. Чөдөрлөвөл яахав морьд шөнө өвс идээд өглөө хөөрхөн хүчтэй байдаг л юм билээ. 
-Наад баруун хойд хөлөнд нь битий хүрээрэй Монгол морины баруун хойд хөлөнд юм хүрдэггүй эмзэг байдышүү
-айн энэ үү?
-Хүүе холд наа чинь тангарлаа
-айн миний морь уу?
/Энэ зургийг авч байхад болсон ярианы хэсгээс/
Хоёр дахь өдрийн өглөө өчигдрийнхөө идэж байгаад үлдээсэн талх хиамыг залгичихаад замаа хөөв. Би эхний өдрөө морио Рөүч гэж нэрлэсэн юм.
Өдөр 2. Рөүч бид хоёр Ховдог нэр авахын өмнөхөн нь


Аянчны тэмдэглэл: Морин дээр ерөөсөө мордож ч үзээгүй байсан би ганц хоногийн дотор давгүй унадаг болчихоод дөрөөгөө мултлан хөлөө амрааж яваа нь энэ. Монгол хүнд цаанаасаа морь унах гени байдаг бололтой...

A VOICE CONTROLLED HORSE!!!
Би морио Рөүч гэж нэрлэсэн боловч Ховдог гэдэг нэр авсан нь байс хийгээд тонголзож өвс үмхэж явдагтай холбоотой. Ховдгийг эс тооцвол эрэмгий хүлэг байсан бөгөөд 1 хэн хоногийн дотор Ховдог бид хоёр нэг нэгнээ ойлгодог болсон ба сүүлдээ voice control той болж би дуугаараа л удирддаг болсон нь тэртээ хэдэн жилүүдийн өмнө хийж байсан бодлоор удирддаг дрон прожектийг минь санагдуулав. Прожектийн тухай эндээс. Уг нь би чинь инженер хүн юм байгаам.
Сая явахад хөх түрүү буюу англиар (blue turuu) гэж амьтан бас ногоон толгойт буюу биологийн нэрээрээ (green tolgoit) гэж амьтан их байсан бөгөөд миний авч явсан шумуул үргээгч аминд ёстой орж байгаам. Яахав намайг хазахгүй боловч миний муу морийг ёстой хайр найргүй, гэхдээ сүүлд мориндоо шумуул үргээгч түрхэх мэргэн санааг олсноор миний морь сайхан тайван явсан дөө. Өө нээрээ тийм одоо ялаа шумуулын улирал дуусч байгаа гэсэн шүү

-чиний хойд гүпер дээр чинь нэг ялаа суучиж

-байжий би намнаадхая
/Энэ зургийг авч байхад болсон ярианы хэсгээс/
Өдөр 2. Цайны цаг
Ерөнхийдөө  морин аялалд тогтсон цайлах цаг гэж байдаггүй. Бороо орж морохоос өмнө нтр гээд манай хөтөч ахын зөн совинд нь л найдна. Энэ нь өглөөний цай, үдийн унд, бага үдийн цай, өдрийн хоол гэх мэт Хоббит шиг хооллодог нөхдүүдэд бол хэцүү л юм байна лээ. Манай хөтөч ах гал мал асаана гэж ярилтгүй. Салхигүй амар гээд усан дотор чулуу хавираад л түүдэг асаадаг хүн дээ 😊
Өдөр 2. Зураг авалтын цаг, /өргөн дуран, дрон, gopro зэргийг авч явах хэрэгтэй би бараг gopro-гүй явсандаа уйлсан/
Гүэ хүн байна даа... сайхан зураг татуулна даа. Энэ зураг дээрхи горхи бол шууд уулнаасаа урсаж ирдэг цэвэр тунгалаг гэж жигтэйхэн. Бас нээрээ гоё амттай юм байна лээ. Хан Хэнтийн ууланд усгүй ам гэж ховор бөлгөө. За тэгээд яг нэг газар авхуулсан хоёр зураг байна хэн нь гоё гарч айн??? Мэдээж Гоё Гоё нь л гоё харна биз. 
Зураг: Ан амьтан.

Ан амьтдаас цагаан буга харсан бөгөөд баавгай, гахай, гөрөөс зэргийг харах боломжтой. Дээрхи зурган дээр би нэг уулын согоог ус уухаар горхин дээр ирснийг амжиж дарсан байдаг юм.
 За Гоё Гоёыгоон уучлаарай үнэхээр күүлээн бариж дийлсэнгүй ээ... Заза горхин дээр зургаа даруулж дууссан учраас цаашаа явъя.
 Зиа мориноосоо ерөнхийдөө бол айхаа больж эхлэсэн, морио амгайвчилж байгаа юм. Ер нь бол үрүүлийн аппаратаа л хийгээд байгаа гэж ойлгож болно. Горхин дээр гонжролдож байх хооронд энэ хөөрхөн алаг морь маань аргамжаандаа орооцолдож унаад хөлөө гэмтээчихсэн байсан :_(. Алаг морийг Алагаа гэнэ, эзэн нь бол Мисү гэж нэрлэсэн юм байна лээ. Аль алингаар нь дуудахад хариулдаггүй учир би л хувьдаа нэрнүүд нь таалагдаагүй эсвэл дөнгөж төрөхөд нь чихэнд нь 3 шивнээгүйн улмаас гэж хардаж байгаа. Гүэ гэхдээ хэн мэдхэв би ямар морьны сэтгэл судлаач биш...
Зураг: Бадамаагийн хөөрхөн гар давирхай болсон байгаа нь.
За яагаачгүй байхад нь түүлээ барилаа олон юм яриад байв угаасаа газраар нэг байна лээ яршиглайн згр. Аа нээрээ миний бүсэн дэх хутга гоё байгааз. Ер нь зургууд дээр ажаад л байгаарай гоё гараад байна лээ шүү. Гэхдээ хутганы учир гоё харагдахдаан биш л дээ. Аав маань хутга сайтай хүн түрүүлж хооллож бусдад тараадаг юм хутгагүй хүн хүний гар харж суудаг юм гэж хэлээд өгсөн юм. Аавын минь хийсэн хутга л даа. 
Зураг: Хоёр дох өдрийн орой
Ер нь эхний өдрөө мориноосоо айгаал, майхандаа тух алдаал хоёр дахь өдрөө мориндоо дасаал оройд нь шууд хээрийн амьдралд ороол эхэлдийн байлээ. Сайхан хээрийн хоол моолонд дуртай болоол. Өөрийн эрхгүй уулын Төмөр болчмоор санагдаал айлын адуу туучмаар ч юм шиг оргиол гэцүү эд байлээ шүү. Жоохон тайвшруулах эм аваад явчихад гэмгүй, зарим нэг нөхдүүд Түгжил болох сэдэл төрөх ч юм билүү.
Зураг: Морин дээр мордож үзүүлэв хаха
Гүэ хүн морь хоёр нээрээ дасдаг юм байна лээ. Эхний өдрөө мордвол буухгүй буувал мордохгүй уриатайгаар шээсээ хүртэл тэвчиж явсан миний бие өдгөө Рөүчийнхээ нуруун дээр төрж өсч өндийж өтөлж үхэж үзсийм шиг л гавшгайжив. Мөн шугуй дунд газар хэвгийн улмаас би морио буруу харуулан өөрөө өндөр талаас мордох гэж байтал манай хэд намайг хаяаад холдсон байсанд Рөүч минь сандран давхиж би гэдэг хүн циркийн үзүүлбэр шиг л юм хийж арай хийн давхиут дунд нь тогтсон нь миний өөртөө итгэх итгэлийг нэмээд хаясан. Шууд за би бол зүгээр морины эцэг тэнгэр гэсэн бодол харваж орж ирж энтр.
Зураг: Экос ус
Зиа энэ бүүрэгнээс дүүжлээтэй байгаа эд бол Моносоос гаргаж буй Экос Ус. Гүэ намайг ивээн тэтгэж би сурталчлаагүй ч гэсэн нэг тийм юм болчоосой гээд ерөөгөөд тайлбар биччий. Аялалд өмнө нь явж байгаагүй надад дашмаг гээд байх юм байсангүй тул хамгийн аятайхан /пялдаганаагүй шүү хаха/ уснаас нэгийг авангаа савыг нь бүх л аялалынхаа туршид хэрэглэж явсан юм. 
Аянчны тэмдэглэл: эмээлийн бүүрэг гэр эмээлийн урд талын төмөр юмыг хэлэх ба хазаараа тохох, аргамжаагаа зангидах, мөн янз бүрийн гарын доор байх зүйлсээ уяж болохуйц яг юуны зориулалттай нь үл мэдэгдэх 'юм' юм. Мордохдоон бас бариул болгож ашиглаж болно. 
Зураг: Тоорой банди ханан хадны агуйд
/Хөтөч ах намайг харчихаад Тоорой Банди гуай шиг сууж байна гэж явуулав/
Монгол хүн бол хээр гараад 2 хоноод л дотоод зэрлэгшилт бол эхлэдэг юм байна лээ. Цагаан хэрмийг хэрхэн давах уу? Хиагтыг яаж чөлөөлөх вэ? Далан Балжуудад хэдэн цэргээн авч очих вэ гэх мэт бодлууд харван орж ирж байх үест.


Ханан хад гэдэг газар нэр нь үл мэдэгдэх агуй. Энэ агуй бол ер нь хоёр өрөө байр л гэсэн үг энд хоноглоход бол майхан савны хэрэг байхгүй. Агуй бол зурган дээр харагдаж байгаагаасаа том.  Харин би өөрөө зурган дээр харагдаж байгаагаасаа жижиг. Энэ хавиар Занабазар Галдан Бошигтод хөөгдөн амь наана там цаана зугтаж явсан газар. Хамаг эд агуурсаа хаяхыг нь хаяж нуухыг нь нууж явсан. Аминдаа Заагий ахын хаясан хөөргийг олчих санаатай хэсэг алхсан.
Зураг: Ханан хад дээрх аялагчид.
За ханан хад маань уртаашаа 700 орчим метр урт хад бөгөөд тойроод үхрийн нүд, аньс, гүзээлзгэнэ, самар гээд битүү жимстэй газар байна лээ. Энд бол зундаа өлсөж бол үхэхгүй. Өө бас энэ өдрийн өглөө нь цав цагаан альбинос буга харсан юм байна.
Зураг: Баавгайн мөр
Би нээх анчин гөрөөчин биш гэхдээ шагай ахын хэлснээр бол энэ баавгайн мөр минийхээр бол алмасны мөр. Таваргаж явахыг нь харсан биш маргаад яах вэ гэж бодоод чимээгүй л аанхаан гэлээ. Алмас бол Хан Хэнтийн нуруунд амьдардаг хүн дүрст араатан бөгөөд эмийг нь ягчис гэнэ. Хамгийн анх хэн ч хараагүй бөгөөд одоог хүртэл хүнд үзэгдсэн баримтгүй. Ерөнхийдөө 1940 өөд оноос хойш Хан Хэнтийн нуруунаас нүүдэллэж зарим нэгэн саваагүй нөхдийн бодол төсөөллөөр нутаг сэлгэн амьдардаг болсон гэх. За алмас ч бай баавгай ч бай хөөрхий бодвол мань хэдтэй адил Гунын сарьдаг гарч хэдэн патиар татуулах гэж яваа биз гэж бодсоор цааш шогшив.
Гунын сарьдаг өөд бас хөөрхөн өгсүүр, хад чулуу ихтэй гэхдээ энгэрийн жимийг бодвол аюулгүй санагдсан. Энгэрийн жим дээр зураг авч чадаагүй нь 1т gopro-гүй 2т бууж суухад хэтэрхий осолтой санагдснаас. Мөн дээрх зурган дээр тамхи мамхи сорчихсон додьгор яваа хүүд эхний өдөр морин дээрээс газар хол харагдаж толгой нь эргэн нүд харанхуйлж маань мэдэхгүйн эрхэнд өөрөө зохион уншиж явсантай холбоотой.
Зиа зорьсон газраа гарч ирсээн. Байгалийн сайхныг биширч байгаа байдал. Хөөрхий муу алаг мориныхоо хөлийг гэмтээгээд хазгануулчихсан ч гэсэн энэ өндөр уулруу аваад гараад ирсэн мундаг морь байна лээ. Тээр тэр цаана Хан Хэнтийн нурууны ноён оргил Асралт хайрхан дүнхийж байна. Нөгөө зивүүн бичвэр бичдэг хүүхний бичвэрт байгаа даа. Ийшээ ороод нэг сонирхоно байгаа.
Зураг: Гунын сарьдаг дээрх аянчид аан бас цаана нь солиотой гоё үүл
Одоо жинхэнэ болоогийст хүний шийр зааж толгой анхнаасаа хэлэх ёстой байсан юмаа тэг дундуур нь оруулж хэлье. Би бол болоог бичихдээ засдаггүй залруулаад л явдаг хүн. За хадуурах ч яахав бид хэд анхнаасаа 9тийн халуун рашаанруу зорьж явсан ба уг рашаанруу машин тэргээр очих боломжгүй их сайхан байгалийн халуун рашаан байдаг юм гэнэ. Гэвч мориныхоон хөлийг гэмтээчихсэн бид хэд эндээсээ буцахаас өөр аргагүй болсон. Дараагийн удаа цаашаагаа 9тийн халуун рашаан орно. Олуулаа явбал илүү гоё санагдсан ялангуяа буудаллаж хоноглоход олон майхан зэрэгцүүлж бариал л сүртэй байхаар юм байна лээ. Дашрамд хэлэхэд балар хөвчийн морин аялалд минь нэгдэх хүмүүс байвал вэлком шүү. Ааая аймр хэлснүү балар хөвч нтр гээд хаха. Гүэ гэхдээ нээрээ тоглоомгүй хамт явбал явъя. 
Зураг: ШагайХ and I Horseоо услав /миний инглиш нээрээ дийлдэхгүй нь ээ/
Буух замдаа морьдоон услаад. Морь гэхдээ нэг хоног юу ч идэхгүй явчихдаг л амьтан байна лээ дээ. Нэгэнтээ цаашаа явахааргүй болсноос хойш гоё тухтай агуйдаан эртхэн очиж буудаллаад Заагий ахын хөөргийг хайх замаараа хайкинг хийхээр шийдвээ.
 Зураг: Гоё гоё нь хоол хийх гээд
Зураг: Хээрийн гоймонтой ШУУРГА 
/шөл хуурга хоёрын дундахыг шуурга гэнэ/
Эх сурвалж БикиПэдиа

Аянчны тэмдэглэл: Тогоо барьж явна гэдэг нь тогоогоо бариад алхах биш бөгөөд тогоо барих үед үнэндээ тогооноосоо барихгүй байх ч тохиолдол байдаг.

Ах нь гал тогооны ЖА байлаа гэдэг шиг л аяллын туршид тогоо барьж явав.  Би одоо тогооны хүн нь юм уу хаашаа юм Бадамцэцэг гуай??? муу бацаан чинь /энэ хүртэл уншихгүй байх гэж бодоод жаал томроод авъяа/



Зиа сайхан хээрийн цай хоолоо хийж идчихээд тойрч алхаж байгаад л өнөөдөртөө амрана даа энэ сайхан байгальд чинь хотын чимээ шуугиан тоос шорооноос ирсэн би ми бол тэгээл ухаан алдсан юм шиг л унтаж байгаа юм.

Сайхан таван тансаг үнэртсэн арц хүж ургасан тайга дундуур хаикинг хийж уушги юугаан цэвэрлэж байгаан. Гүэ тэгээд хүний хөл хүрээгүй аглаг тайгад ингээд жаргаад явах шиг сайхан юм гэж бол байхгүй. 

Энэ их марзан хүүхэд үхрийн нүд амтагдаж байна гээд л навчийг нь идчихэж байгаам хаха.

Зураг: Энгэрийн жим
Зиаг буцах замд миний морины хөл хөнгөрөөд хөөр баяраар дүүрээд л урд нь гараад шогшиг өгвөө. Амын нь татаж явахгүй бол юу юугүй нисэх нь ээ туучий чинь. 

Аянчны тэмдэглэл: Энгэрийн жим бол хурган налуу морь хөл алдвал эзэн нь айсандаа чацга алдах цаашлаад амиа ч алдаж болохуйц эрсдэлтэй газар.

Зиа явж явж ер нь буух суух л хамгийн төвөгтэй нь богцоо буулгана эмээлээ авна моридоо амраана энээ тэрээ буцаагаад ачаална олом жирмий нь чангална гээд бөөн ядаргаа, гэхдээ бол энэ бүх ядаргаатай ажлын шагнал нь сайхан цайлаад суух, ходоодныхоо мухарлуу хоёр талх шидэх юм даа.
Зиа дахиал Экос Ус, энэ экос усны сав үнэндээ аминд орсоон орсон. Одоо би таа нарт жинхэнэ уулын төмрийн хийж чадах зүйлийг хийж үзүүлий. Энэ доор орсон бичлэгийг заавал үзэж миний яаж күүлэрч Бадамаагаас кок авч байгааг яруу тодоор харж болно.
Зиаг цахиурыг бол хүн төрлөхтөн өчнөөн дээрээс хэрэглэж ирсэн боловч сүүлийн үед мартагдаад байгаа технологи билээ. Гэвч одоогийн аргуудаас давуу тал нь норсон байсан ч асдаг дуусна гэж санаа зоволтгүй.

Зиа тэгээд үхрийн сүүлэн дээр хутга гэж яг буцаж байтал бороо орж орос цэргийн цуваа нөмрөв. Элбэг гэж ярилтгүй их сайн цув байна лээ. Аа тийм аялалд явахдаа халбага сэрээгээ мартсан учир буух суух болгондоо нэг савхархуу юм хийж байв. Савхны мод огтолж байгаа нь. / унасан мөчрөөр хийхээр хугараад байсан шүү /
Энэ орос цэргийн цув /Оппо цув/ бол үнэндээ моринд зориулсан эд байна лээ өвдгөө ороочихно богцоо хуччихна зах дээр 35К. Юүдэнг нь өмсөөд ассасинс крийд. Энэ бороо мороо бол үнэндээ янзын сайхан байсан, гэхдээ олон хоног бороонд явбал зутрах /зовж зүдрэх гэдэг утгатайм шиг байгаам/ нягууртайм шиг байгаам.
Зиа энэ болоогийн плот твист энд л тайлагдаж байгаам даа. Миний морины Ховдог гэгдсний учир бол энэ хаха. Хээв нэг идэж л явна. 

Monday, March 31, 2014

Маргаашийн дурсамжууд

Маргааш дүрүүн сарын нэгэн болох гэж байгаатай холбогдуулаад нэг жижкээн дурсамж маягийн юм аа сийрүүлчий да.

Төрсний гэрчилгээтэй холбойтой анхны гашуун дурсамж.
Гоё гоё нь анх удаа дүрүүн сарын нэгнээрээ хүн хулхидах гээд дүрүүн сарын нэгэнд төрсөн гэдэг төрсний гэрчилгээ хуурамчаар үйлдүүлээд найзуудаараа тоглохоор шийдвээ. Лаг гэрчилгээгээ барьж аваачаал найзых нь төрсөн өдөр мөдөр гэж баахан панаалдаж байгаад аргы нь олж итгүүлээд сайхан даалгаад л явж байлаа шүү. Юм хум ахуулаал... Тэгсэн гэнэт нэг эргүү дуракын санаагаар кино үзхээр болоод, тэгсэн намайг даажийсн нөхдүүд мөнгөндөө горойгоод тэнгисийн кассанд гэрчилгээг минь үзүүлснээс болж хуурамч бичиг баримт үйлдсэн хэргээр шөнөжин байцаагдаж хоносон... Гашуун шөнө байж билээ, яг нөгөө жэймс бондыг байцаадаг шиг цоорхой сандал дээр бонжоолойг минь гаргаж суулгаж байгаад бүдүүн олсоор ороолгож билээ. Ум ум хум пад пад.

Ашиг хонжоо хайгч гоё гоёын гашуун дурсамж.
Дараа жил нь арай том болсных, бас цагдаад юу гэж хэлж мултарч болох талаар туршлагатай болсных хуурамч бичиг баримт үйлдэж банкнаас зээл авахаар шийдээд бас л баригдаж 72т суугаад гараад ирсэн. Харин намайг баривчилсан цагдаа яг үнэндээ цагдаа биш байсныг би хожим нь олж мэдсэн билээ.

За нэг иймэрхүү юмнаас болоод хөөрхий гоё гоёынх нь дүрүүн сарын нэгнээр хүнээр тоглоом тохуу хийх хүсэл маань бүр мөсөн унтарсан юм даа. Айдаа муу гоё гоёынх нь амьдралд гашуун нясуун юм ямар дуусаж барагдах биш дурсамжаас ахуулаад архи хүртэл бүх зүйл минь л гашуун байх юм дөө.

Monday, March 10, 2014

Биеийн тамир хүнд хэрэгтэй (safety first)

Гарчигнаас нь хараал шууд юу бичих гэж байгаа нь тодорхой шд мэдээж би болсон хойно бүтэлгүйтсэн тухайгаа л сийрүүлнэ. Гоё гоё нь сургуулиа хаяснаас хойш ихээ уйдаж байгаатай холбоотой гэртээ зүгээр суухгүйчүүдийн нийгэмлэг гэдэг юм байгуулсан захирал нь мэдээж би, би юу боллоо гэж захиралаас доош тушаалд суухав дээ. Гэхдээ цэвэрлэгч нь бас л би оффис нь манай гэртэй аймр ойрхон ер нь бол манай гэр л дээ гэхдээ гэрийн хажууд гээд бодчих.

Байгууллагын үүх түүхийг алгасаад үйл ажиллагаагаа танилцуулъя. Манай нийгэмлэг бол бүх л зүйлийг хийнэ гэж шийдцэн байгаа тэгээд тэрнийгээ ёогагаар эхлэсийн, мэдээж мэргэжлийн багш заал байхгүй оффисдоо л хийнэ интернэтээр үзэж байгаад. Тэгээд нээлтийн үйл ажиллагаа маш амжилттайгаар амьсгалын дасгал хийж эхэлсэн тэгээд дараа нь үндсэн дасгалдаа орсын. Нэг тийм уран гулгагчид хөлөө ардаа барьж өргөөд гулгаад байдаг даа, яг тэрэн шиг пооз авч зогсдог дасгал. Эхлээд хөлийнхөө шагайнаас барьлаа овоо доо бас яг мод болчоогүй л байлаа, тэгээд аажмаар тонгойж хөлөө дээш өргөж байлаа, тэгсэн миний муу толгой арай хүнд юм уу 38 өмсдөг хөл минь хөнгхөн юм уу урагшаа далийгаад хариугүй унах гэж байдаг байгаа. Сандраал хөлөө тавиадахсан нөгөө муу модон шөрмөс чинь харвадаг гэжийшд ирзээн шиг. Тэгээл байхгүй хөлийн минь эрхий хуруу газарлуу хар эрчээрээ чавхдаж очоод пан, тулааский. Аймаар өвдөөл шал пид гэж дугараал би цочирдсондоо зогьсуулж байгаам шиг хигг гэж нэг дуу алдаал өрөөнд секунд хиртэй нам гүм ноёрохвоо. Шокноосоо гараал хөлөө атгаал өрөөгөө тойроол гүйлээ дээ гүйлээ. Намайг худлаа ш**жийн гэж боджийн уу гүй за юу өрөөсөн хөл дээрээ гүйсийн. Хүн өвдөхлээрээ юм юм хийдийн байлээ. Энэнээс улбаалаад ямар ч зүйлийн аюулгүй байдлыг хангажийж хийх ёстойг ухаарсан. Хөлийнхөө эрхий хуруунд маргааш юм оёохдоо хэрэглэдэх хуруувчаар кааскархуу юм хийж байгаад хийнэ гэж бодож байгаа.

Юм гэдэг дандаа дардан замаар явдаггүйг мэдэх ухаалаг гоё гоёынх нь урам хугарчаагүй л байгаа харин муу хуруу минь хугарцан уу яасан бүү мэд. Гэхдээ анзаархад гутал таархаа байцан байсан зүгээр болдог байгаа???

Friday, March 7, 2014

Болзох урлаг хийгээд боломжгүй зүйлсийн боломжийн тухай хоёр дугаар хэсэг

Үргэлжлэл.
     Нэгэнт тэр охин чинь тооцоог төлсөн бол чи баярлаж маярлаж мангартаж болохгүй, юу гэхээр тэр хүүхэн чинь тэнэгдүү бол гайхна ухаалагдуу бол чамайг мэдчинэ тэгээд чи шууд буудал орно мэдээж автуусны. Тэгэхлээр хамгийн чухал нь баясаж болохгүй маш ихээр гутарсан царай гаргах хэрэгтэй гэхдээ хэтрүүлсний хэрэггүй шүү эртээр би эхэр татаж унаад ширээ шаасан холбироод өрөнд унасан гэхдээ болзоонд явж байгаагүй л дээ тэгхэд. Тийм болохоор дэмий за юу, жоохон давс хужры нь тааруул одоо яадаг ч юм ширээн дээрээс юм авах гэж байгаад унагаачаад нэг ӨӨ гэж дуу алддаг даа тэрэн шиг дүү маягаар дуу алд. Энэ бол давхар так тик чи мэдэхгүй л байна удахгүй би тайлбарлаж өгнө хүлээж бай. Нэг дүгээрт энэ бол давс хужир нь таарсан сайхан дуу алдалт энүүгээр чи өөрийгөө тооцоо төлж чадаагүй түүндээ харамсаж байгаагаа илэрхийлэх юм за энэ ч яахав чухал биш. Хамгийн гол нь хоёр дох так чиг нь шүү дээ. ӨӨ гэж нээх сүртэй бишээр хэлж байгаа нь энэ тооцоо мооцоо бол нээх сүртэй асуудал биш гичнээн 40 50 мянган төгрөг тэр охин чинь төлсөн ч гэсэн чи өөртэйгөө харьцуулж үзээд нээх сүртэй юм хийгээгүй гэж дүгнэсний улмаас сүр бадруулж хүлээж авахгүй байгаа юм шиг сэтгэгдэл төрүүлнэ шүү дээ. За тэгээд миний энэ аргыг гартаа оруулхын тулд ширээнээс халбага унагаагаад ӨӨ гээд дуу алдаад давтаад байх хэрэгтэй.
     За хоолноос гарч ирүүт шууд буудалруу чирж болохгүй тэгвэл чи шууд бүх боломжоо алдана. Тэгж ёстой болохгүй, тэрэн шиг хохирол хаа ч байхгүй шүү дээ юуны төлөө автуусдаж 500 цаас ганц килмээтр таксидаж 800 цаас үрлээдээ. Бүхэл бүтэн 1300 цаас, нэг үгээр хэлвэл тэр бүсгүйд бүхнээ зориулцан байшд. Тийм учраас хариуд нь бас бүхнийг нь авах хэрэгтэй ядаж л ганц буудал орчих хэрэгтэйшд тийм биздээ??? Би эсүүл буруу яриад байна уу? Миний буруу гэж бодож байгаа бол зайл, яаг одоо болоогоос минь тонил, чи миний болоогийг ойлгоход наанадаж чамд 3 жил дутуу байгаагийнх. Ахэм за за жоохон уурлаад тэмпр алдчлаа гомэносай... гэснээс Гоё Гоё нь япон хэл сурч байгаа удахгүй японоор болоогдоно оо гээл ш##гаад байхгүй юу хаха. Өө п#ддаа хадуурч эхлэх дөхлөөшд. За юун дээр явжийлаа байз аан тийн буудал яаж эвтэйхэн оруулах вэ гэдэг талаар ярьж байсан. Энд бас жоохон арга таак чиг хэргэлнэ ер нь бол гар хөлөө ашиглаад дэмий чамаас хүчтэй ч байхын билүү эсгүй бол цагдаа аавтай ч байх юм билүү. Гэхдээ 2 дох тохиолдол бол нээг их байгаад байхгүй л дээ эхний тохиолдол бол 90 ээд хувийг эзлэх магадлалтай миний хувийн туршлагаар шүү дээ.
     Гар хөлөө ашиглаж болохгүйг ойлгосон бол цаашаа явы, хэл амаа л одоо сайтар ажлуулдаг цаг. Ингээд хэлчихээр нөгөө нөхдүүд чинь учир зүггүй барьж аваад үнсэж долоогоод хүлхээд эхлэнээ аягүй бол, гэхдээ болзогч охин чинь чамаас хүчтэй байх магадлал 90% болохоор санаа зоволтгүй чамайг аргалчихна. Хэл амаа ашиглана гэдэг чинь үг хэлээрээ ойлголцоод орохыг хэлж байгаам шдээ. Тэгхээр энэн дээрээс надад нэг санаа төрлөө л дөө. Ингэж хэлүүл яахуу (буудалд оры вэршн) гэдгийн бичхээр шийдлээ болж өгвөл удаахгүй ээ.
          За за залхуу хүрчлээ үргэлжлэл дараагийн дугаарт. Дараагийн дугаарт энэ балай сэдвийг дуусгана гэдэгээ амлаж байна.

Tuesday, January 28, 2014

Болзох урлаг хийгээд боломжгүй зүйлсийн боломжийн тухай

     Ингээл Гоё гоё нь хааяадаа блогдохоороо сүр бадруулсан гарчиг тавьж аваад л эхэлдэг болж дээ. Хөөрхий блогтой болоод гичнээн ч удав тэгсэн мөртөөн бичлэг гэж түй ч байхгүй Банжиг ахын буруу л даа яалтачгүй. Зиа ингээд гоё гоё нь өнөөдрийн сэдэврүүгээн ороё.
      Энэ бол араасаа уншигддаг гарчиг юм л даа юу гэхээр боломжгүй зүйлсийн тоонд миний хувьд болзох ороод явчиж байгаан хөөрхийн муу гоё гоёыг нь тоож болзох хүн байх биш. Аа гэхдээ боломжгүй зүйлсийн боломж гэсэн болохоор боломж нь таараад болзчихвол Гоё гоё нь яаж армаанчиглаж урлагтайгаар болзох тухай энд бичнэ.
       Болзохын тулд эхлээд нэг охин олох хэрэгтэй энэ бол хамгийн гол асуудал нь миний хувьд бол өвсөн дундаас зүү хайхтай тэгэх тэгэхдээ харанхуй шөнөөр хар шилтэй хайхтай адил хэцүү зүйл л дээ. Гэхдээн гарчигныхаа гэгээлэг талыг нь бодож үзээд гарчгаараа гар чийдэн хийгээд олчлоо гэж бодоё. Ингээд болзох боллоо.
        Болзоонд хамгийн гол нь өнгө үзэмж. Эхлээд шүү түүнээс хамгийн гол нь төгсгөл хэсэг гэдгийг болзож үзээгүй мань мэт мэдэж байхад таануус мэдэж л байгаа байлгүй. Зиа болзоонд бол ихэнх хүмүүс болзоон дээрээ тавьчаад явжийн нтр гээл лааг гонж моонж буузан гутал энээ тэрээ өмсдөг гэхдээ хөөрхий Гоё гоёд нь 1р ангийн үсэглэлийн баяраас хойш гонж байсан түүх байхгүй. Ямар багадсан юм өмсөөд очилтой биш байгаагаараа жинс подоолкоо л углаад очно. Очцон хойноо бол яаж ч сэнхрүүлээд Гоё гоё чинь бусдын адил гонжоомтой эр шүү дээ гэдэгээ ойлгуулчиж болно, хамгийн гол нь чиний амны фигур болон худлаа ярих туршлага шүү дээ. Заа тэгээд охиноо очиж авах болон хүргэж өгөхөд илүү зардал гэх таксины зардал гэж гардаг болхыг манай гашир туршлагатай болзогчид хэлсэн байдаг болохоор өөрийгөө маш их завгүй хүн мэтээр ойлгуулж болзох газраа тус тусдаа очих хэрэгтэй болзох газар зам дагуу кафе паабнаас хол байх хэрэгтэй. Зиа тэгээд мэдээж автуусандаа суугаад болзох газраа очихоос нэг буудлын өмнө бууж таксидахгүй бол ямар горгор гар вээ гэж бодох болно, хамгийн гол нь охиноосоо хоцорж очих бөгөөд таксинаас бууж байгаагаа ямар ч үнээр болов харуулах нь чухал шүү мартав даа та нар.
            Зиа тэгээд охид хүүхнүүдийн хооронд өчнөөн ялгаа байх боловч бүгд л төлөвлөгөөтэй эрд дуртай байдаг болохоор төлөвлөгөөтэй очих нь байна. Кино үзэж хоолонд орох гэдэг бол буудалд орохын өмнөх шат гэдгийг сайтар ойлгож энэ саадыг маш тэвчээртэйгээр давсан хүн л буудал ордог гэдэгийг хатуу санах нь чухал. Хэрвээ энэ шатанд бүдэрвэл буудалруу ганцаараа явна гэсэн үг гэхдээ мэдээж автуусны.
             Гоё гоёд нь болзож үзэх хувь тохиогоогүйн дээр кино үзэх гадуур хооллох гэдэг үг бичих төдийд л түрийвчин дэх хэдэн мянгатуудруугаа гунигтэй нүдээр хяламхийж байна. За худлаа худлаа гоё гоёд нь түрийвч ч байхгүй карман дах хэдэн юмруугаа л хяламхийсэн юм. Тэгхээр над шиг санхүүгийн гүн хямралтай этгээдэд бол өмнөх хоёр давааг эвтэйхэн давах хэрэг гарна.
             Найз нөхдийн ид шид энд л гарж байгаам шүү дээ таминь ээ. Танилтай болзогч талын чинээ танилгүй болзогч түрийвчний чинээ гэж. Кино театрт танилтай бол жорлонгийн кондуктор байсан ч хамаагүй. Яаж ийгээд туулайчлан оруулж дөнгөнө гэхдээ тэр нөхрөө өөртөө ч байхгүй ганган хувцаар хувцалж аваад театрийн үүдээр ормогц хүндэт зочин минь дагаад явна уу гэж угтуулах нь байна. Мэдээж охиноосоо кок авч таараа энэ нөхөр гонжоомгүй ч гэсэн овоо золиг юм гэж бодно. Мэдээж дагаад яв гэдэг үгний ард битүү так тик нуугдаж байгаа шүү дээ. Дагуулж яваад арын хаалгаар шургачиж болж байна. Гоё гоё шиг нь киноны арын хаалгаар ордог нөхөр байхгүй тул охин чинь вип хаалга л гэж бодно уу гэхээс арын хаалга гэж төсөөлөх ч үгүй, мөн орж ирснээсээ хойш хүн дагаж явсан учраас буфет нтр орж юм хум авахгүй мөнгө үрэхгүй.
               Кино дуусмагц цагаа хараад хүнрүү залгаж буй дүр эсгэн өнөөдрийн уулзалтыг цуцла гэх маягийн юм ярих хэрэгтэй гэхдээ утасныхаа дууг хаахгүй бол над шиг гашуун нясуун дурсамжтай үлдэнэ. Охин чинь чамайг нилээд лут баагий гэж бодох нь байна. Тэгээд хоолонд орох хэрэгтэй энэ бол классик болзоо. Харин дараа нь өөрийнхөө боловсруулсан болзооны төлөвлөгөөг нийтлэнэ гэхдээ одоо биш.
                Хоолонд бол гоё гоё нь 3 мантуун буузнаас өөр юм авч идэж үзээгүй учраас юу захиалахаа хаана ч орсон юу ч захиал үл мэдэх нөхөр учир хоолонд орохдоо эхлээд нэтээс хоолны тухай уншчих хэрэгтэй амжихгүй бол ороод миний классик аргыг хэрэглэж болно. Мэдээж гуанзанд орохгүй учир зөөгчтэй байх нь тодорхой битий тэгээд хүн юу авахуу яах уу ийх үү гэхээр нь ярвалзаад байгаарай хөөрхий  ажил нь тэр юм байна лээ. Юм сонгож мэдэхгүй бол охинтойгоо адил зүйл авж болно үгүй бол орж ирэнгүүтээ зөөгчтэй нь танимхайрж мэндлээд би авдгаа л авая гэж томрох нь байна. Ганц удаа орж байгаа дажгүй газраа байнга ордог нэр зүүгээд их дажгүй так тик.
                  Зиа тэгээд асгаж цутгахгүйхэн шиг болж өгвөл жан гүм дээр гардаг шигээр тамшаалж идэх хэрэгтэй. Эцэст нь төлбөр төлөх болно биллээ дуудахдаа зөөгчийнхөө араас босоод 00 ор. Эргээд ирхэд нь нөгөөх чинь ганцаараа сууж байхаар тооцох хэрэгтэй тэгж чадвал болзогч чинь төлж таарна. Лаг залуу вип үйлчилгээтэй кино үзүүлсэн юм чинь төлж л таараа төлөхгүй бол гараад зугт. Угаасаа шал хямсгар хүүхэн байна гэсэн үг.
                           Үргэлжлэл дараагийн дугаарт.. Яаа яаяа айхтар төгсгөсөн үү??

Monday, August 26, 2013

Хичээлийн эхний өдөр

 Өнөөдөр гоё гоёынх нь сурдаг сургууль хичээл нь орсышд, ямар сургууль вээ таагаарай. За сайн байна ТИС гээд шууд таажийшд, би ер нь өөрөө хэлчвүү? Зиа аль нь ч байсан яах вээ. Хамгийн гол нь архичидын сургууль нэртэй л байсан гэсэн одоо нэр нь байхгүй болсон боловч архичид нь байсаар л байна, баталгаа нь гэвэл одоо энд согтуураад сууж байгаа гоё гоё нь шүү дээ.

Хичээлийн эхний өдөр аймр хариуцлагатай М үсэгтэй өдөр 6,30д сэрүүлэг тавиал унтсан өглөө 9 цагт сэрсэн утсаа харсан чинь нойрмоглож байхдаа утсаа доош нь харуулж сэрүүлэг тавихдаа W үсэгтэй өдөр тавьсан байна лээ. Ингээд сайхан 3 дахд 6,30 аас сэрүүлэгтэй болчиж байгаан, хичээлийн бэлтгэл гэж сэтгэлээсээ өөрийг  бэлдхээ больсон надад бол нэг ч гэсэн юм нэмэгдээд аштай юу даа. Зиа тэгээд 3 дхын сэрүүлэг сэтгэлийн хатаас өөр юмгүй гоё гоё нь сургууль оров оо, оров ч гэж замдаа эмнэлэг орсын, яах гэж? сайн байна их зөв асуулт байна. Манай найз нүдэндээ төмөр хийснээс болж нүдээ ухуулсын тэр нөхрийг аваад сур оров. Байз хө өмнөх өгүүлбэрт алдаа гарж, засахгүй залруулаад цаашаа явна аа. Нүдэндээ төмрийн үртэс оруулаад эмнэлэг орж зүүгээр ухуулж авсан юм. Зиа одоо аятайхан харагдаж байна, шинэ дэвшил шүү. Хөөрхий муу гоё гоёынх нь блогд ганц ч болтугай аятайхан өгүүлбэр цохиж явбал аштай юу даа. Та нарыг бодсон ч тэр алийн болгон миний тэрлэсэн хэдэн заваан мөртүүдийг гүйлгэхэв.

Блогдоогүй удсан ч гэсэн хадуурдаг зангаа хаяаагүй байна шүү хө. Нээрээ өнөөдөр хө гэдгийн яасан олон хэрэглэж байна аа "хө"-өөр эхэлсэн юманд нугасгүй лдээ гоё гоё нь. Зиа тэр ч яахуу сургууль оров гээд тасарсан бичлэгээ үргэлжлүүлий. Тэгсэн манай нэг скриллэкс шиг үстэй найз буудъяаааа пялчихаа л гээд салдаггүй ээ. Үгүй гэж гүрийсээрээн байгаад нэгим 3р параас орлоо, тэгсэн ширээ алга сандал ч алга тэр бүү хэл багш байсангүй, хамгийн хачин нь энэ 3 объектүүд байх цагт нь хамгийн ихээр үгүйлэгддэг тэр л нөхдүүд бүрэн бүтнээрээ сууж байна шүү! Ер нь бол ширээ сандал багш 3ийн техникийн пасспорт дээр нь оюутнуудтай хамт хадгалахыг хориглоно гэж байдгийм байна лээ шдээ, баттай эх сурвалжийн мэдээ шүү. Зиа тэгээл ангийхантайгаа гар барьж золгочоол багшийгаа хүлээж баахан суув, үр дүн нь юу вэ? Мэдээж багш яаж ирэх вэ, бид нар ч гарч тийсийн мартагдсан нэрийг сэргээхээр одлоо.


Sunday, August 25, 2013

төөрсөн ишиг

Зиаг зиаг блогоороо оролгүй их уджээ шороо тоос.гэж дийлдэх юм биш, арчиж цэвэрлээд юу.гэхүү угийн заваараад сурсан хорвоо. Заваан гоё гоёых нь амьдралд нэг шар үстэй жижигхээн цэвэрхэн охин орж ирээд гараад явчихлаа. Гархыг нь мэдсэн бол хаалгаа хаадаг байж уу гэж бодсон бас хүн тамлаад яахуу гэж бодхоор анхнаасаа гадна нь байлгадаг байж ээ гэж боджийн. Юун гачин эргэлдсэн өгүүлбэр болчив доо. Аргагүй ээ бичиж байгаа хүн нь өглөө сэрэхдээ төөрсөн ишиг шиг хаачихаа мэдэхгүй нөхөр сэрсэн, бичлэг ийм байх нь гайхмаар зүйл биш.

Гоё гоё нь өнөөдөр нэг зүйлийг тунгаасан тухайгаа бичхээр шийдэв ээ. Амьдралаар минь шагайчаал явчихсан тэр нэг хүнийг би дэндүү сайн цээжилж, тэр минь яасан юм бүү мэд ямар ч л байсан би их цээж сайтай золиг юм. Тэр хүнийг зүүдлэнэ бодно хорогдоно харамлана. Ингээд бодохоор цээж л сайнаас биш сэтгэл сайтай хүн биш байх нь. Өөрийн биш зүйлийг харамладаг хүмүүсд би дургүй өөрт ч гүй өрөөлд ч гүй, гэхдээ тэдний нэг нь би.

За тэгээд нэг иймэрхүү урт оршил тавьж аваад цаашаа явы. Асуудлын гол нь яг юу вэ гэхээр шагайгаад гарах нөхдүүдэд хаалгаа тайлхуу байх уу гэдгийг ярих гэж байгаан, ер нь бол унтлаганы өрөөний хаалганы талаар яриагүй шүү. Унтлаганы өрөөнийхийг бол байнга л тайлах хэрэгтэй. Болж өгвөл олон тайлах хэрэгтэй.

Хадлангийн улирал эхэлсэнтэй ямар ч холбоогүйгээр хадууран ор дэр лүү явж орсноо зогсоогоод наашаа явы. Зүрх сэтгэлийг хаалгыг бол нилээд сайн бүргэд хаалгаар хийж ганц түлхүүрээ үлдээгээд бусды нь хаях хэрэгтэй. Орох нөхдүүд нь аргаа олдог. Зарим нэгэнд нь түгжээтэй хаалга өөрөө нээгддэг яг л минийх шиг. Хариг гараад явхад нь онгорхой үлдээд салхи шуурч бороо цутгахын цагт хаалттай хаалга саяхан нээгдснээ бодвол илүү хэрэгтэй. Хүн санах зовлонтой… санах ч хүнгүй бол бүр зовлонтой.

Зиаа заа толгой нь эргэсэн гоё гоё нь толгой эргүүлсэн бичлэг хийчлээ.